Czasem płaki, czasem śmiechowidło, czyli pomówmy o uczuciach

Scenariusz warsztatu słowotwórczego wokół osób, uczuć i przeżyć, jakie towarzyszą nam w relacjach domowych.

Bliskość łączy się z wieloma silnymi uczuciami. Do najbliższych – rodziny, przyjaciół, kolegów, sąsiadów, a także do futrzanych pupili – zwracamy się w wyjątkowy sposób, używając pieszczotliwych określeń czy tworząc własne, niezrozumiałe dla osób postronnych. Wyrażamy w ten sposób szczególne uczucia i przywołujemy znane tylko nam zwyczaje, cechy i sytuacje. Przyjrzyjmy się im bliżej i je nazwijmy po imieniu.

Ćwiczenie 1

Czujki i bolenie

Bulgot, Marnusia, Paprycja, Mamasia, Babek czy Przyjadzina to określenia z naszego słownika doMowego. A jak ty zwracasz się do swoich bliskich? Jak nazywasz domowe zwierzaki? Podaj ich imiona, określenia pokrewieństwa czy inne używane nazwy.

Teraz wykorzystaj wlepki słowotwórcze naszego programu, wejdź do kategorii „Czujki” w grze online: gra.ceo.org.pl i uruchom maszynę losującą. Albo po prostu wybierz dowolne nacechowane emocjonalnie formanty słowotwórcze z naszych propozycji poniżej.

Uruchom kreatywność i twórz nowe słowa, zdrobnienia czy zgrubienia.

Jak myślisz, jaką uczuciową barwę nadają poszczególne przyrostki?

-ątko, -cha, -cię, -ec, -eczko, -eł, -ik, -isko, -om, -or, -ówa, -uch, -ula, -unia, -unio, -ur

-uś, -ysko, -ak, -al, -ątko, -cio, -eczek, -ek, -idło, -ina, -isko, -nio, -or.

Ćwiczenie 2

Człowiek-Zagadka

Potrzebne rekwizyty: czapka/kapelusz dla każdej osoby (możesz poprosić, aby przynieśli nakrycia głowy ze sobą).

Przygotuj kilka kartek z nazwami miejsc czy obiektów znajdujących się w przestrzeni domowej: kuchnia, łóżko, koc, stołek.

Wybierz (może być drogą odliczania lub losowania) osoby, które będą Zagadkami w tej grze. Każda Zagadka ma włożoną kartkę z zapisanym słowem. Może zadać po dwa pytania każdej z osób na sali, aby zgadnąć, kim/czym jest. Osoba podpowiadająca może odpowiedzieć tylko: “tak” lub “nie” albo powiedzieć: „następne”.

Pytania powinny być jak najbardziej precyzyjne: “Czy jestem rzeczą?”, “Czy jestem duża”?

Celem ćwiczenia jest “rozkręcenie” wyobraźni, dodanie energii na początek warsztatu, pokazanie nadzwyczajności zwyczajnych domowych przedmiotów. Staraj się więc podkreślać, że rzeczy, które nas otaczają mają w sobie magię, zapisują się w pamięci.

Pod koniec ćwiczenia wybierz 2-3 obiekty i uczyć je tematami krótkiej rozmowy. Zapytaj grupę, jakie ma skojarzenia z nimi związane. Postaraj się wprowadzić dwa wątki:

• różnic i podobieństw (np. u babci czy wujka zawsze je się przy stole w pokoju gościnnym, a w domu rodzinnym w kuchni),
• różnych określeń związanych z każdym ze sprzętów: czy stosuje się zdrobnienia; możesz też przeprowadzić błyskawiczny konkurs na podanie jak największej liczby synonimów (np. do garderoby (kapciapa, zachowanko itp.).

Ćwiczenie 3

Hej, cześć i czołem

Skupmy się na słowach i frazach wywołujących zwykle sporo emocji, czyli powitaniach i pożegnaniach. Porównajmy współczesny język młodszych z językiem starszych. Niech będzie to pretekst do utrwalenia rodzinnych historii z przeszłości i podzielenia się anegdotami.

Skorzystajcie ze strony: https://pl.piliapp.com/random/wheel/ lub innej aplikacji, która pozwoli przygotować wirtualne lub “papierowe” koło fortuny.

Na kole powinny się znaleźć kategorie:

1. Powitanie.

2. Pożegnanie.

3. Złość.

4. Radość.

Możesz dodać własne związane z emocjami.

Zadaj pytania uczestnikom:

W jakich sytuacjach używasz tego słowa? Czy często go używasz? Czy używasz go, rozmawiając z seniorami? Jak byś je zastąpił/-a?

Jeśli to warsztat online: wpisz nazwy w koło i nim “zakręć”. Pozwól uczestnikom wybierać kategorie. Jeśli prowadzisz warsztat stacjonarnie,  narysuj/wydrukuj koło na dużej kartce i rzucajcie np. kostką.  

Podziękuj za wspólne działania. Powiedz, że warto opowiadać historie z przeszłości i zapamiętywać te teraźniejsze.

Możesz całą sytuację porównać do listu w butelce, który wrzuca się do morza czy skrzyni, którą zakopuje się w ziemi. Możesz posiłkować się pojęciem kapsuły czasu, czyli pojemnika, w którym umieszcza się różne przedmioty i informacje przeznaczone dla przyszłych pokoleń. Kapsuły czasu zwykle powstają w czasie ważnych jubileuszy czy innych wydarzeń, np. budowy.

Wytłumacz, że słowa to są małe klucze do wielkich drzwi pamięci. Poprzez słowa wracamy do przeszłości lub budujemy całe historie. Nawet jeśli nie pamiętamy powiedzonek czy slangowych określeń sprzed lat, możemy odświeżyć sobie pamięć, sięgając po książki, filmy, piosenki “z epoki”.